ضرورت مدیریت استرس و مقابله با خشم در بهبود سلامتی

احساسات و حالت چهره اولین وسیله ارتباطی انسان است. نوزادان که هنوز درکی از زبان تکلم ندارند به خوبی احساسات پایه مانند غم، شادی، ترس و محبت را درک کرده و به کمک آن با مادر و اطرافیان ارتباط برقرار می‌کنند. به مرور زمان و با کسب تجربیات بیشتر در زندگی، احساسات بیشتری نیز در آدمی بوجود می‌آید که برخی از آن‌ها برای انسان ضروری است و برخی آثار زیانباری به دنبال دارد. بنابراین کنترل و پیشگیری از آن‌ها بخصوص مدیریت استرس و مقابله با خشم برای حفظ سلامت جسمی و روانی و کاهش اثرات نامطلوب اجتماعی ضرورت دارد.

احساسات اصلی و ضروری انسان

احساس یکی از مهم‌ترین ابعاد وجودی انسان است که برای نجات او از خطرات، لذت بردن و پیشرفت در زندگی ضرورت دارد. روانشناسان در گذشته احساسات را به 5 گروه اصلی تقسیم کرده بودند؛ شادی، غم، ترس، خشم و نفرت. اما با تحقیقات بیشتر به طیف وسیعی از عواطف پایه پی بردند و جالب‌تر اینکه دریافتند با ترکیب این احساسات، یک احساس جدید بوجود می‌آید. برای مثال افسردگی ترکیبی از غم و ناامیدی است و عشق از ترکیب خوشحالی و اعتماد داشتن پدید می‌آید. آنچه انسان‌ها درون خود احساس می­کنند پیچیدگی زیادی داشته و درمورد هر فرد نیز متفاوت است. لذا شناخت و توصیف دقیق آن دشوار است اما درک و بعضا انتقال آن تا حد زیادی برای همه ممکن است. اولین راه انتقال احساس، حالت چهره و زبان بدن است. بعد از آن کلام و لحن سخن بیان کننده احساس است. موسیقی و هنر نیز ابزارهای موثر احساسات هستند.

هرکدام از احساسات کارآیی خاص خود را دارد. عشق برای حمایت از خانواده و بقای نسل ضروری است. تعجب باعث تقویت حس کنجکاوی و در نتیجه کشفیات و پیشرفت می‌شود. ترس برای فرار از خطر و خشم برای مبارزه با آن لازم است. استرس برای مدیریت زمان و انجام درست کارها بخصوص در زندگی پرمشغله عصر حاضر نیاز است و چه بسا یک احساس جدید بوده و مختص زندگی در جوامع شلوغ پدید آمده باشد. نکته قابل توجه اینکه همه احساسات در حد اعتدال مفید هستند و چنانچه بیش از حد کم باشد و یا به شکلی افراطی در فردی وجود داشته باشد جنبه‌های مختلف زندگی او را دچار اختلال می‌کند. بخصوص استرس زیاد سیستم ایمنی را ضعیف می‌کند یا خشم زیاد باعث بوجود آمدن مشکلات اجتماعی و آسیب زدن به خود و دیگران می‌شود. لذا مدیریت استرس و مقابله با خشم مهارت‌های مهمی هستند که باید آموخت.

کنترل به موقع استرس و خشم

استرس و خشم هردو جزء احساساتی هستند که هر چقدر مقادیر کمتری از آن‌ها را تجربه کنید بهتر است. همانطور که قبلا گفته شد همه احساسات برای انسان ضروری است اما به این معنا نیست که همواره باید وجود داشته باشند. خشمگین بودن ضرورتی در یک روز عادی و یک روند معمول زندگی ندارد فقط در شرایطی که خطری وجود داشته باشد و نتوان با احساس ترس و در نتیجه فرار از آن نجات یافت، خشم برای مقابله و مبارزه با آن خطر کمک می‌کند. بنابراین در زندگی عادی امروزه که خطر چندانی افراد را تهدید نمی‌کند و یا برخی خطرات را با منطق و دانش بهتر می‌توان برطرف کرد، وجود خشم لزومی ندارد. خشم نابجا باعث بوجود آمدن درگیری کلامی یا فیزیکی و نتایج زیان‌باری می‌شود: آسیب جسمی و روانی طرفین، خسارت به امکانات محل نزاع، تخریب روابط و بی‌اعتمادی، ایجاد بی‌نظمی و التهاب در اجتماع و …

کلمه استرس به معنای فشار است، وقتی فردی از نظر روحی تحت فشار باشد دچار احساس استرس می‌شود. معمولا در شرایط بحرانی مثل کمبود وقت و یا فشار زیاد کار و حتی انتظار بیش از حد اطرافیان استرس بوجود می‌آید که اصطلاحا به آن شرایط استرس‌زا گفته می‌شود. تاثیر استرس بر رفتار نیز آثار زیان‌بار بی‌شماری به دنبال دارد از جمله تضعیف سلامت عمومی بدن، بی‌خوابی، کاهش اشتها، کاهش تمرکز و خطرات ناشی از آن. بنابراین مدیریت استرس و مقابله با خشم برای هر کسی که به سلامتی و موفقیت خود اهمیت می‌دهد از الزامات محسوب می‌شود. به علاوه با حفظ اعتدال در زندگی و کنترل به موقع احساسات زمینه پرداختن به امور مختلف و پیشرفت در هریک بهتر فراهم می‌شود.

حس خوب سلامتی با مدیریت استرس و مقابله با خشم

خوب است که افراد قبل از رسیدن به مراحل بحرانی و استرس‌زا، همه امور را به طور صحیح مدیریت کنند. اما به هرحال ممکن است مواردی پیش آید که کنترل شرایط از دست خارج شده و به حالت بحرانی نزدیک شود. در این هنگام اولین واکنش طبیعی بدن احساس استرس است. استرس در آن لحظات به فرد کمک می‌کند با سرعت بیشتر بتواند بهترین و اولین راه‌حل ممکن را پیدا کند. اما حواسمان باشد که استرس نباید برای مدت طولانی ادامه یابد چرا که آرامش زندگی و سلامتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین باید از قبل مدیریت استرس و مقابله با خشم برنامه‌ریزی کرد تا اگر تحت شرایطی دچارش شدیم بتوانیم به درستی کنترل آن را به دست گرفته و از تداومش پیشگیری نماییم. به این ترتیب حس خوب سلامتی و آرامش را در زندگی بیشتر تجربه خواهیم کرد.

برای مدیریت استرس، حفظ خونسردی، کشیدن نفس عمیق، استفاده از روش‌های کارآمد برنامه‌ریزی، تفیض اختیار و تقسیم کارها بین اعضای تیم مفید است. برای مقابله با خشم و کنترل آن نیز روش‌های مختلفی توصیه شده است که برخی به طور لحظه‌ای و برخی برای همیشه به کاهش خشم کمک می‌کند؛ تغییر وضعیت مثلا اگر ایستاده‌اید بنشینید یا راه بروید و اگر نشسته‌اید و احساس خشم کردید بلند شده و محل را ترک کنید تا خشمتان فروکش کند، شمارش معکوس مثلا از 100 به صفر (باعث پرت کردن حواس شما از عامل عصبانیت می‌شود)، نوشیدن آب خنک، ورزش کردن مستمر (باعث تخلیه انرژی و ترشح هورمون‌های نشاط آور می‌شود)، رفتن به طبیعت، انجام مدتیشین و ریلکسیشن و هر روش دیگری که برای شما موثر باشد. لازم به ذکر است برخی راهکارها مانند مدیتیشن  و نفس عمیق کشیدن هم برای کاهش استرس و هم برای کنترل خشم مفید است.

سخن پایانی

داشتن آرامش و برنامه ریزی زمینه موفقیت بیشتر را فراهم می‌کند است. ما با کنترل احساسات و مدیریت آن‌ها می‌توانیم از بروز رفتارهای هیجانی جلوگیری کرده و زندگی را تحت کنترل خود در آوریم. اگر عینک خوش‌بینی بزنیم و دید مثبت به همه چیز داشته باشیم راحت‌تر می‌توانیم با مشکلات و تنش‌های زندگی مواجه شده و به مدیریت استرس و مقابله با خشم و دیگر احساسات نامطلوب بپردازیم. لازم به توضیح است که داشتن برنامه ریزی می‌تواند نقش اساسی در کاهش استرس داشته باشد. خانه آموزش آرزومند سلامتی پایدار و نشاط در زندگی همه انسان‌ها بوده و امیدوار است با ارائه مطالب مفید در ارتباط با مهارت‌های شخصی و اجتماعی بتواند به ایجاد یک جامعه شاد کمک کند.