آیا استعداد و توانایی اکتسابی است یا ژنتیکی

هوش و استعداد همچون یک تیغ دو لبه هم می‌تواند عامل رشد باشد هم باعث رکود! همه انسان‌ها دارای هوش هستند و به هیچ وجه نمی‌توان ادعا کرد فردی کاملا از هوش و استعداد بی‌بهره است. در واقع هوش به انواع مختلف تقسیم می‌شود که هر انسانی ممکن است در یک زمینه از آن برجسته عمل کند و به عبارتی مستعد باشد. برای درک بهتر موضوع لازم است بدانیم هوش، استعداد و توانایی سه مشخصه نزدیک به هم و در یک راستا هستند اما تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در ادامه به آن می‌پردازیم.

تعریف استعداد و توانایی چیست؟

در ابتدا لازم است به تعریف هوش بپردازیم. هوش یک توانایی ذهنی برای درک مسائل مختلف است. هوش بر اساس موضوعات مختلف به چند دسته تقسیم می‌شود از جمله هوش ریاضی، هوش اجتماعی، هوش هیجانی، هوش کلامی، هوش تصویری و غیره. به این ترتیب انسان‌ها نیز به نسبت‌های مختلفی از هرکدام از انواع هوش بهره‌مند هستند و کسی که در یکی از این زمینه‎‌ها باهوش‌تر باشد می‌گویند استعداد دارد. بنابراین استعداد ارتباط مستقیمی باهوش افراد دارد. اما خود استعداد چیست؟ استعداد به معنی یادگیری یک مهارت در کمترین زمان ممکن است. یعنی هرچه فرد در یک زمینه سریع‌تر به مهارت بالا برسد در آن زمینه مستعدتر است. در حالی که تعریف توانایی یا همان مهارت مستقل از استعداد و هوش است. حتما می‌خواهید بدانید چگونه ممکن است استعداد و توانایی وابسته به یکدیگر نباشند!

مهارت در واقع توانایی انجام یک عمل است و وقتی در مباحث مربوطه به توانایی اشاره می‌شود، کنایه از همان مهارت است. مهارت یک ویژگی اکتسابی است که با تمرین و تکرار به دست می‌آید. هنگام تعریف مهارت درباره زمانی که صرف به دست آوردن آن شده صحبت نمی‌شود فقط به سطح آن مهارت و توانایی اشاره می‌شود. بنابراین یک نفر ممکن است یک ماه وقت صرف یادگیری کند و دیگری چند سال و نهایتا هر دو به یک اندازه مهارت در زمینه یک زمینه مشخص داشته باشند. اما به کسی که در مدت کوتاه به این سطح بالا از مهارت دست یافته است اصطلاحا بااستعداد گفته می‌شود. استعداد او نیز از هوش که یک ویژگی ذاتی است ناشی شده است. با این تفاسیر می‌توان گفت استعداد یک متغیر با تعریف مستقل از توانایی است اما می‌تواند روی آن تأثیرگذار باشد.

نقش استعداد در موفقیت

جالب است بدانید که افراد باهوش و مستعد به راحتی می‌توانند با تکیه بر هوش و استعدادی که دارند به موفقیت‌های بزرگ برسند و برای این منظور نیاز به تلاش دارند اما بسیاری از آن‌ها وقتی متوجه این موهبت در وجود خود می‌شوند، فکر می‌کنند داشتن استعداد و هوش بالا به تنهایی می‌تواند آن‌ها را به هدف برساند و دست از تلاش برمی‌دارند. سپس که به هدف نرسیده و از افراد کوشا عقب می‌افتند، از بی‌عدالتی شکایت می‌کنند!‌ در حالی که مهم‌ترین عامل رکود آن‌ها تلاش نکردن خودشان است. یک وسیله و یا ابزار را در نظر بگیرید که برای مدت‌ها بدون استفاده رها شده باشد مسلما زنگار گرفته و کارآیی‌اش کم می‌شود. استعداد و توانایی ذهنی هم ابزاری برای پیشرفت و افزایش مهارت‌های انسان است که اگر از آن استفاده نشود فایده‎‌ای ندارد و به مرور از ارزش آن کاسته می‌شود.

انسان با داشتن استعداد بالا در یک زمینه می‌تواند زمان زیادی را که لازم است برای کسب مهارت صرف کند صرفه جویی کند. او با توجه به داشتن ضریب هوشی و استعداد خاص قادر است در زمان کمتر نسبت به یک فرد عادی به سطح بالایی از مهارت برسد به شرط آنکه تلاش کافی داشته و به استعداد خود غره نشود. تلاش کردن همیشه انسان را از وضعیت موجود بالاتر برده و به موفقیت نزدیک‌تر می‌کند حال وقتی فردی با فعالیت و صرف انرژی مساوی دیگران می‌تواند به نتایج بهتری نسبت به آن‌ها  برسد چرا تلاشش را بیشتر نکند که به نتایج عالی و موفقیت عالی‌تر برسد.

چگونه به مهارت بیشتر دست یابیم؟

صبر عامل رسیدن به درجات بالای مهارت و توانایی در هر زمینه‌ای است. انسان‌های صبور با حوصله و متانت به یادگیری، انجام تمرینات و تکرار آموخته‌هایشان می‌پردازند تا به سطح قابل توجهی از مهارت دست یابند. وقتی یک نفر هدفی برای خود در نظر می‌گیرد و برای رسیدن به آن هدف نیاز به مهارت خاصی دارد لازم است در راه رسیدن به آن رنج راه نیز متحمل شود. متاسفانه بسیار پیش می‌آید که افراد وقتی به یادگیری یک مهارت اقدام می‌کنند همواره در مراحل مختلف به مقایسه خود و دیگران می‌پردازند. این کار خیلی اشتباه بوده و به روحیه و انگیزه آن‌ها آسیب جدی وارد می‌کند چرا که انسان‌ها از استعدادهای متفاوتی برخوردار هستند و هرکس متناسب با استعدادی که دارد پیشرفت می‌کند.

 خوب است قبل از اقدام به یادگیری یک رشته خاص و انتخاب هدف، نسبت به داشتن استعداد و توانایی بالقوه مرتبط در آن زمینه مورد ارزیابی قرار بگیرید تا براساس آن میزان تلاش و زمان مورد نیاز برای رسیدن به مقصد را برآورد کنید. با این کار متوجه می‌شوید برای رسیدن به سطح مورد نظرتان از نظر مهارت حرفه‌ای چقدر باید حوصله داشته باشید. اگر استعداد بالا نداشته اما حوصله داشته باشید با تمرین و تکرار زیاد خواهید توانست به هدفتان برسید تنها لازمه دستیابی به موفقیت با این شرایط، داشتن انگیزه قوی است. اگر استعداد و توانایی لازم برای رشد سریع ندارید کافیست صبر و انگیزه بالا داشته باشید تا از شکست‌های احتمالی و طولانی شدن مسیر دلسرد و ناامید نشوید. زیرا با استقامت در تمرین و تکرار که به عنوان مادر تمام مهارت‌ شناخته می‌شود، هرچند دیر اما بالاخره به جایگاه مورد نظر خواهید رسید.

اهمیت کشف استعداد در کودکان

کودکی دورانی است که ذهن و بدن انسان آمادگی پذیرش همه چیز را دارد. قدرت یادگیری خیلی قوی است و کنجکاوی کودکان به خصوص در زمینه‌هایی که در آن هوش و استعداد بالاتری دارند به پیشرفت و درخشش آن‌ها کمک زیادی خواهد کرد. ذهن انسان دارای بخش‌های مختلف است که هرکدام مسئول رسیدگی و پردازش بخشی از امور زندگی است. در کودکی بسیاری از قسمت‌های ذهن هنوز درگیر مسائل اجتماعی و اقتصادی و … نشده است. به همین دلیل بدون دغدغه و با توجه کامل می‌تواند به یادگیری و نهادینه کردن مسائل مختلف بپردازد. حال اگر استعداد ذاتی در یک زمینه داشته باشد می‌تواند از این فرصت برای رسیدن به جایگاهی شاخص استفاده کند. این وظیفه والدین و مسئولین مدرسه است که نسبت به کشف استعداد و توانایی بالقوه در کودکان حساس بوده و به موقع نسبت به پرورش آن اقدام کنند.

سخن پایانی

هوش و استعداد یک ویژگی ذاتی است که به یادگیری مهارت در مدت زمان کمتر کمک می‌کند. در واقع مهارت و توانایی شکل اکتسابی یک استعداد است که با تلاش و تمرین و تکرار زیاد قابل دستیابی است. به عبارتی افراد مستعد در یک زمینه اگر تلاش کافی داشته باشند، به توانایی قابل توجه‌تری نسبت به دیگران می‌رسند. استعداد و توانایی در واقع دو مفهموم هم راستا برای تسهیل مسیر موفقیت است اما یکسان نیست.  خانه آموزش شما را با راهکارهای مفید جهت افزایش مهارت‌های حرفه‌ای و اجتماعی آشنا می‌کند. برای مطالعه بیشتر می‌توانید مطالبی در رابطه با اعتماد به نفس بخوانید.